Таны хүүхэд цэцэрлэгтээ дассан уу? / II хэсэг /

Хүн бие физиологийн хувьд шинэ зүйлд дасан зохицох хугацаа 14 хоног, шинэ орчин нөхцөлд дасан зохицох хугацаа гурван сар хүртэл хугацаагаар үргэлжилдэг гэсэн судалгаа байдаг. Гэхдээ энэ үзүүлэлт хүн бүрийн, тэр тусмаа хүүхэд бүрийн хувьд өөр өөр байх нь энгийн үзэгдэл. Хүүхэд өөрийн мэдрэлийн системийн онцлог, темперамент, урьдын туршлага,эрт үеийн ээнэгших явц зэргээс хамаараад дасан зохицох хугацаа харьцангуй адилгүй байдаг. Хэрвээ таны хүүхэд одоо ч гэсэн цэцэрлэгтээ орохоос дургүйцдэг, уйлсаар байгаа бол таны хүүхдийн дасан зохицох явц удаан байгааг илтгэх бөгөөд эцэг эхийн зүгээс хүүхэддээ дэмжлэг үзүүлэх тодорхой арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлэх нь зүйтэй.

Хүүхэд 30 минут дутуу унтахад сэтгэл санааных нь байдалд нөлөөлдөг

Алхам 3. Цэцэрлэгт явахгүй байх хүсэл төрүүлсэн ямар хүндрэл бэрхшээл байгааг тодруулаарай

Нойр болон сэрэх үйлд хамгийн түрүүнд анхаараарай. Таны хүүхэд хангалттай унтаж чадаж байна уу? Хүүхдийн нойр судлалын мэргэжилтнүүдийн үзэж байгаагаар гурван настай хүүхэд хоногт 10-11 цагаас багагүй хугацаагаар, өдрийн унтлагын цаг 1-2 цаг байх нь зүйтэй гэж үздэг. Хэрвээ хүүхэд оройн 21:00 цагт унтаад өглөө 07:00 цагт босч цэцэрлэгтээ яваад, өдөр 1-2 цаг унтдаг бол сайн. Харин хүүхэд оройн 23:00 цагт унтаад өглөө 07:00-д босож цэцэрлэгтээ яваад өдөр 40 минут унтдаг бол хүүхдийн нойр хоногтоо 3,5 цагаар дутагдаж байна гэсэн үг. Хоногт хүүхэд 30 минут дутуу унтахад хүүхдийн сэтгэл санааны байдалд нөлөөлж, өөрийн хяналт, мэдэмжинд муугаар нөлөөлдөг.

Хооллолт. Цэцэрлэгт нь хүүхэд идэж сураагүй ямар нэгэн хүнс өгөгдөж байна уу? гэдэгт анхаарах нь чухал. Ихэнх хүүхдүүд ногоо идэж сураагүй, зарим төрлийн ногоо, будаа огт иддэггүй, тэр тусмаа хүүхдийн будаанд дургүй байдаг. Мөн хүүхдийг хоолоо бүрэн идэж дуусгахыг шаарддаг эсвэл хүссэн хэмжээгээрээ идэхийг нь зөвшөөрдөг эсэх нь чухал. Хэрвээ хүүхдийг хоолоо бүрэн идэж дуусгахыг шаарддаг бол энэ шаардлага нь хүүхдэд их хэмжээний стресс болдог.

Жишээ нь: Миний хоёр настай охин багаасаа хүүхдийн будаа буюу каш идэж сураагүй тул таалагддаггүй. Цэцэрлэг нь хүүхдүүдэд сүүтэй будаа өгдөг нь охинд их таалагддаг.

Өдрийн унтлага. Өдөр хүүхдүүдийг заавал нүдээ аниад унтахыг шаарддаг уу? эсвэл унтахыг хүсэхгүй бол орондоо хэвтэхийг зөвшөөрдөг эсэх? Унтах үед нь дуу явдаг, үлгэр уншиж өгдөг эсэх гэх мэт олон зүйлээс шалтгаалдаг.

Жишээ нь: Миний хоёр настай охин зун нэг цэцэрлэгт тав хоног явсныхаа дараагаар өөрийн бүх хүүхэлдэй тоглоомыг хучаад “Нүдээ аниад унт” гэж загнаж байхыг би сонссон.  Миний охин одоо ч тэр цэцэрлэгийн зүг рүү явах дургүй.

Хүүхдийн тань хувцас өмсч, тайлахад амархан байх ёстой

Гэрээсээ тоглоом авчрахыг зөвшөөрдөг эсэх. Ихэнх багш нар гэрээсээ тоглоом авчрахыг зөвшөөрдөггүй. Учир нь тухайн тоглоомыг хүүхдүүд булаацалдаж зодолдох, тоглоомыг эвдэхээс сэргийлэх зорилгоор цэцэрлэгийн тоглоомоор л тоглуулдаг. Гэхдээ хүүхэд анхлан цэцэрлэгт явж байгаа үед тоглоомоо авч явахыг зөвшөөрөх нь хүүхэд дасан зохицох явцад сайнаар нөлөөлдөг. Энэ талаар багш нартай нь зөвлөлдөөд үзээрэй.

Бие засах. Хүүхэд бие засах өрөөнд орохдоо зөвшөөрөл авч байна уу? бие засах өрөө нь ойрхон уу? хүүхэд өөрөө бөгсөө арчиж чаддаг уу?  Гэнэтийн “асуудал” үүсэхэд багш нь хэрхэн ханддаг эсэх, солионы хувцас байгаа эсэх, хэнд хандахаа хүүхэд мэддэг эсэх зэрэг асуултанд хариулаад хамтдаа бэлтгэж, гэртээ туршиж үзээрэй.

Хувцаслалт.  Хүүхдийн тань өмссөн хувцас биед нь эвтэйхэн эсэх, таалагддаг эсэх? Хувцасаа өмсөх, тайлах нь амархан эсэхэд мөн анхаарлаа хандуулаарай. Зарим хүүхдийн хувцас хэт бие барьсан, хэт чамин ганган, эсвэл хоолойг нь барьсан, резин нь суларч унасан, трико нь доошоо гүйсэн байдаг. Өөрөө товчоо товчлох, цахилгаанаа татах, наалтаа наах зэрэг нь амархан уу эсвэл заавал хэн нэгний тусламж шаардагддаг уу гэдэгт анхаараарай.

   Шинэ орчинд дасан зохицоход хүүхдэд эцэг эхийн тусламж шаардлагатай

Үе тэнгийхэнтэйгээ харилцах харилцаа. Таны хүүхэд хэр бүрэг даруу вэ? Өмнө нь хүүхдүүдтэй хамт тоглож байсан туршлагатай эсэх, ангийнхаа найзын нэрийг мэддэг эсэх, хүүхдүүдтэй хамт тоглож байна уу? ганцаараа тоглож байна уу? бусдаас тоглоомыг нь гуйж, өөрийн дарааллыг хүлээж чаддаг уу? эсвэл хүүхдүүдийн тоглоомыг булааж авах, зодолдох зэргээр найзуудтайгаа харилцах харилцаа нь түрэмгий байна уу гэдгийг багшаас нь асууж тодруулах нь зүйтэй.

Багштайгаа ямар харилцаатай вэ? хайртай багш байна уу? хүүхдэд таагүй сэтгэгдэл төрүүлдэг багш, туслах багш, тогооч ажилтан байна уу? хүүхэд тань багшаасаа тусламж хүсэхдээ тайван, итгэлтэй байна уу? айдастай байна уу? багш нь яагаад хүүхдэд таалагдахгүй байгаа зэрэгт анхаарах. Заримдаа багшийн чанга дуу хоолой, хувийн зан харилцаа зэрэг нь хүүхдэд таагүй сэтгэгдэл төрүүлэх тохиолдол байдаг.

Жишээ нь: Би багадаа Марта хэмээх багшаасаа их айдаг байсан. Түүнийг харахад л надад нэг тийм илэрхийлэх аргагүй айдас төрдөг байсан тул би тэр багшаас тусламж хүсч чаддаггүй байв.

Хүүхдэд таагүй сэтгэгдэл төрүүлдэг, хүүхдэд шинэ, хүндрэлтэй нөхцөл байдал хангалттай их байгааг та харж байгаа байх.  Шинэ нөхцөл байдал, шинэ танилууд, шинэ орчин гээд бүгд л хүүхдийн дээрээс цасан нуранги мэт нэг дор гарч ирдэг. Тиймээс хүүхдэд шинэ орчинд дасан зохицох явцад эцэг эхийн тусламж зайлшгүй шаардлагатай. Хэрхэн үүнийг хийхийг дараагийн алхмаас уншаарай.

Та хүүхдийнхээ талд гэдгээ мэдрүүлэх нь хамгийн зөв алхам

Алхам 4. Хүүхэдтэйгээ болон багштай нь үүссэн нөхцөл байдлаас хэрхэн гарах арга замыг зөвшилцөөрэй

Хүүхдээсээ таныг эзгүй хойгуур түүнийг өөрийгөө сайхнаар мэдрэхэд юу тусалж чадахыг асууж ярилцах нь зүйтэй. Түүнийг хамгаалах сахиус-тоглоомтой болох, ямар нэгэн хамтын үйлдэл, зан үйлтэй болох. Уулзангуутаа дээр өргөж, тэврэх, хэр их санаснаа хэлэх гэх мэт ямар ч байсан болно. Хүүхдэдээ багштайгаа болон найзуудтайгаа хэрхэн харьцах талаар зөвлөж ярилцаарай.

Мөн ямар ч тохиолдолд та хүүхдийнхээ талд гэдгээ мэдрүүлэх нь хамгийн зөв алхам болно. Хүүхэдтэйгээ ярилцаад танд үүссэн болгоомжлол, эргэлзээний талаар багш, сурган хүмүүжүүлэгчтэй дэлгэрэнгүй, сайтар яриарай. Гэхдээ таны хүүхдийн насан дээр хэлсэн бүхэнд нь 100 % итгэж, туйлын үнэн гэж хүлээж авалгүй бүх эх сурвалжаас мэдээ цуглуулах нь танд асуудалд бодитой хандахад дөхөм болно. Багш нь хүүхэдтэй харилцах явцдаа олж мэдсэн, шинэ зүйлийн талаар танд хэлэх боломжийг олгоорой.

Хүүхдийнхээ багшийг хүндэлж  халуун уур амьсгал бүрдүүлээрэй

Хүүхдийнхээ цэцэрлэгт явах дургүй байгаа шалтгааны олж мэдсэнийхээ дараа багштай нь хэрхэн даван туулах талаар ярилцаж, нэгдсэн арга замыг боловсруулаарай. Жишээлбэл: Хүүхдийн идэх дургүй манжин, лууван зэргийг хүүхдийн хоолноос хасуулах, жижиг хэрчүүлэх, багшид нь хүүхдийн гэрээсээ авч ирсэн тоглоомын бүрэн бүтэн байдлыг хариуцахгүй болохыг мэдэгдэж, хүүхдэдээ хайртай тоглоомыг нь өгч ангид нь оруулах, багш нь өглөөд хүлээж авахдаа тэврэх гэх мэтээр зөвлөлдөх нь илүү үр дүнтэй.

Мөн багштай харилцах явцдаа “Таны үүрэг, Та ... ёстой, Шаардаж байна” гэдэг үгний оронд “Үүнийг хийж болох уу? ”, “...ийм боломжтой юу” гэх өнгөөр харилцах нь асуудлыг шийдвэрлэхэд чухал нөлөөтэй. Мөн та хүүхдийнхээ багштай уулзах, ярилцах хэрэгтэй бол хүүхдийн унтлагын цагаар үүнийг хийх нь багш таныг хүлээж авах, шийдвэрлэх, хамтран ажиллахад илүү дөхөмтэй гэдгийг санаарай. Багшийн ид ачаалалтай үеэр ярилцах нь багшийн анхаарлыг сарниулах, таны хүсэлтээс татгалзах зэрэг сөрөг үр дүнд хүргэж магадгүйг санаарай.

Жишээ: Би хүүхдээ хэт эрт буюу нэг нас 6 сартай байхад нь цэцэрлэгт өгсөн. Аз болоход багш нь их сайхан тайван хүн байсан.  Өглөө бүр миний охиныг тэвэрч үлддэг, хүүхдүүдэд халуун дулаан үг их хэлдэг байв. Хүүхдүүдийг өдөр унтахад нь мөн дуу тавьж өгөх, өөрөө дуулж өгөх зэргээр аль болох тайван дураараа байх, ээжийн халуун дулаан мэдрэмжийг төрүүлэхэд их анхаардаг байсны ачаар охин минь амралтын өдрүүдээр ч “Ариунаа багшдаа очьё”, “Би анги явах дуртай” гэж хэлдэг болсон. Охин минь одоо ч тэр цэцэрлэгтээ дуртай явдаг. Тэр цэцэрлэгийн хүүхдүүд орой тарахгүй, гэртээ харихгүй гэж уйлж байхыг олон удаа харж байсан. Та өөрийн хүүхдийн цэцэрлэг, багшийг нь хүндэлж, тэдэнтэй халуун дулаан уур амьсгал бүрдүүлснээр хүүхэд тань хурдан дасан зохицох болно.