Өөх өгсөн “Энержи ресурс”-тэй өглөө оройгүй заргалджээ бид

“Өөх өгсөн хүнтэй өглөө оройгүй заргалдана” гэдэг үг байдаг. 

Монголчууд ер нь хүний тус мэддэггүй гэх агаад хэдий чинээ их тусална төдий чинээ тус авах гээд байдаг. Больчихвол тус хүргэж байсан хүн шиг муу хүн энэ хорвоод байхгүй болдог гэх яриа ч бас буй.

Бодууштай л үг.

Үндэсний баялгийн сангийн тухай ид яригдаж байгаа энэ цаг дор хувийн уурхайнуудыг нийгэмчлэх тухай их яригддаг боллоо. Ухаа худаг, Цагаан суварга зэрэг томоохон ордуудын тодорхой хувийг уг санд төвлөрүүлэх талаар улс төрчид өдөр бүр ярьж байна.

“Энержи ресурс” компани 100 хувь эзэмшиж байсан Тавантолгойн ордынхоо 6 хувийг өөрсдөө авч 94 хувийг нь төрд 2008 онд хүлээлгэн өгсөн байдаг. Энэхүү 94 хувь дээр монголчуудыг өдгөө тэжээж, экспортын 60 хувийг дангаар хангаж байгаа “Эрдэнэс Тавантолгой” компани байгуулагдсан.

Гэтэл одоо үлдсэн зургаан хувиас авна гэж дайрч байх. Халхуудын шунал барагддаггүй гэдгийг эрт мэдсэн бол “Энержи ресурс” компани тухайн үеийн хуулинд зааснаар 50 хувийг нь авах байсан юм. Юмны эзэн гэдэг утгаараа 50 хувиа авах, ер нь тэгж ярих юм бол өөрсдөө 100 хувь эзэмших ч боломж байсан гэдэг. Тэр нөхцөлд төр яах ч арга байхгүй. Хувийн юмыг хулуух хуультай.

Ер нь ингээд хараад байхад “Энержи ресурс”-ийг их дээрэлхэх юм аа. “Үлдсэн зургаан хувиасаа өг” л гэнэ. “Нүүрсийг бүрэн хориглосон учир үнэгүй нүүрс өг” л гэнэ. Гол нь өнөөх компани нь нийгмийн хариуцлагын хүрээнд өгөөд байх юм аа. Даанч авсан нь мартчихдаг бололтой. “Тавантолгойн цагаан толгой” эмхэтгэлд буй нэгэн баримтыг харуулж, дахин сануулъя.

2018 онд Засгийн газрын тогтоол гарч Улаанбаатар хотод түүхий нүүрсийг бүрэн хориглож, шахмал түлш рүү шилжсэн билээ. Энэ ажлын хүрээнд Засгийн газраас “Энержи ресурс” компанид хүсэлт гарган жилд 800,000 тонн завсрын бүтээгдэхүүн /мидлинг/ нийлүүлэх хүсэлтийг өргөн барьсан байдаг. Тус компани нийлүүлсэн.

Хүмүүс амархан мартах юм даа. Нүүрсийг хориглож, шахмал түлш рүү шилжсэн 2018-2019, 2019-2000 онуудад нийслэл хотын утаа үнэхээр 50 хувь багассан юм шүү. Ямар сайндаа бид чинь “Ингээд утаагүй болчихдог юм байж. Ийм амархан байсан юм байна” хэмээгээд 2020 онд хуугаараа МАН-ыг сонгож, 2021 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар У.Хүрэлсүх ерөнхийлөгчдөө бултаараа саналаа өгч байв даа.

Товчдоо, гэрээгээ гурван удаа сунгаж нийт 3 сая тонн мидлинг авч, 148 тэрбум төгрөгөөр “Энержи ресурс” компанийг бид хохироожээ. Засгийн газраас нэгэнт “үнэ төлбөргүй өг” гэж хүссэн тул өгснөөр барахгүй 20 орчим тэрбумын татварыг нь өөрсдөө төлж, ачилтад нь бас 5-6 тэрбум төгрөг зарлагаджээ.

Гэхдээ “Энержи ресурс” нийгмийн хариуцлагын хүрээнд хийсэн энэ ажлаа байнга сурталчлаад л, “та нарт ийм тус хүргээд байхад” гэж уйлагнасангүй. Харин бид л байнга  авах ёстой юм шиг л загнажээ.

Сүүлд яагаад утаа ихэссэн гэдэг дээр мидлингийг өвлийн улиралд сайн хатаах ёстой байдаг, хэрэглээгээ дийлэхгүй дутуу хатааснаас утаа ихэссэн гэж мэргэжлийн улс ярих юм билээ. Өөрөөр хэлбэл, хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн 2018 онд 300 мянган тонн шахмал түлш хэрэглэж байсан улаанбаатарчуудын хэрэглээ 2024 онд 500 мянган тонн болж огцом нэмэгдсэн гэх юм билээ.

Хүн нэмэгдэхээр хүнс нэмэгдэнэ. Түлш нэмэгдэхээр утаа нэмэгдэнэ.

Түүнээс биш “Энержи ресурс”-ийн нүүрснээс боллоо гэдэг яриа хаана ч үгүй. Үнэ төлбөргүй нийлүүлсэнд нь харин ч үргэлж талархах учиртай юм.

Харин, үнэ төлбөргүй өгдөг юм чинь гээд байнга авах гээд байхаар хувийн компаниуд нуруугаа авахуулчих юм билээ шүү. Ямартай л, “Энержи ресурс” компанийн гүйцэтгэх захирал Г.Батцэнгэл “Манай компанийг ингэж харлууллаа гээд дараа дараагийн компаниуд нийгэмд иймэрхүү ажил хийхээсээ эмээх хандлага гарч ирнэ гэж боддог” гэх вэ дээ.