Хэдүүлээ туйлширмааргүй байна аа. Засгийн газрын тусгай сангуудыг ач холбогдлоор нь эрэмбэлж, онцын шаардлагагүйг нь татан буулгаж, үлдсэнийх нь зарцуулалт хийгээд эргэн төлөлтийн талаарх мэдээллийг нээлттэй болгохыг би хувьдаа дэмждэг.

Гэхдээ Кино урлагийг дэмжих сангийн тухайд байгуулагдах чимээнээр нь талархан хүлээж авч байсан хүний нэг нь би. Яагаад гэвэл кино бол танин мэдэхүйн болоод соёлын нөлөөний асар өндөр ач холбогдолтой урлаг. Миний болон надаас дээш үеийнхэн хүүхэд байхдаа феодалын нийгэмд амьдарч үзээгүй ч ийм нийгэм байсан юм байна гэсэн төсөөлөлтэй байсан нь киноны л ач. Хэдий үзэл суртлын нөлөө орж байсан ч ерөнхий дүр зураг бол байгаа шүү дээ. Одооны хүүхдүүд ч мөн социализм гэж ийм нийгэм байжээ гэдгийг киноноос л илүүтэй мэдэх боломжтой. Түүнчлэн Чингис хаан, Мандухай сэцэн хатан зэрэг түүхэн дүрүүдээр дамжуулж, тухайн цаг үеийн түүхийг мэдэж болно, ялангуяа урт ном зохиол унших нь бага болсон одоо цагт. Гэхчлэн танин мэдэхүйн ач холбогдлыг нь дурдвал барагдашгүй. 

Соёлын нөлөөний яруу тод жишээ нь бидний сайн мэдэх Солонгос улс байна шүү дээ. Солонгос драмуудаар дамжуулж манай хүүхэд, залуус тэдний жүжигчид, хамтлаг, дуучдыг крашлан өсч байна. Тэднийг дуурайн хувцаслаж, үсээ засч, дууг нь сонссоор. Гагц Монголд ч биш ази тив, бүр дэлхийд соёлын нөлөөгөө хэдийнэ тэлчихсэн ард түмэн.

Харин бид солонгосчуудаас илүү баялаг түүхтэй атлаа үүнийгээ бүтээл болгон, экспортолж чадлуу? Наанадаж валютын нөөц нэмэгдүүлэх, цаанадаж түүх соёлоо сурталчлах ач холбогдолтой энэ ажилд нэг үеэ бодвол дэмжлэг үзүүлэх бодлого, эрхзүйн орчин нь бүрдчихсэн. Одоо киночид маань өөрсдөө сайн ажиллах л үлдлээ гэж боддог доо.

Хоёр жилийн өмнө өөрийн гэсэн хуультай болсон кино урлагийн салбар дэмжих сантай ч болж, энэ онд эхний санхүүжилт болох төсвөөс хуваарилагдсан 10 тэрбум төгрөгийг зарцуулахаар тендерээ ч зарлаад авч. Энэ хүрээнд эргэн төлөгдөхгүй нөхцөлтэй авсан зээлүүд шуугиан тарьж байгаа бололтой. Санхүүжилт авсан 11 бүтээлийг харвал уран сайхны кино 3, баримтат кино 3, хүүхдийн кино 2, нийт 8 уран бүтээл сонгогджээ. Мөн хоёр сургалт, нэг наадам зохион байгуулах арга хэмжээ багтсан байна. Бүгд л Кино урлагийг дэмжих тухай хуулийн 13 дугаар зүйл хамаарах аж.

Баримтат киногоор мөнгө олно гэдэг бараг бүтэшгүй зүйл тул хэрэвзээ хожмын өдрүүдэд энэ цагийн түүх, судлагдахууны материал болон үлдэх ач холбогдолтой гэвээс төрөөс санхүүжилт олгох л хэрэгтэй гэж би хувьдаа боддог. Манайд баримтат киногоор мэргэшсэн хүн гэвэл миний мэдэж байгаагаар сэтгүүлч Г.Золжаргал байна. Тэр НҮБ гэх мэт олон улсын байгууллагуудын төсөл хөтөлбөрт хамрагдаад өөрийгөө болгоод байх шиг харагддаг.  Гэхдээ шаардлагатай гэвэл энэ сангаас дэмжлэг үзүүлэхэд яагаад болохгүй гэж.

Хүүхдийн кино ч ялгаагүй, мөнгө олоход, яг бизнес гэж үзэж хийхэд хэцүү. Хүүхдүүд өөрсдөө мөнгө захиран зарцуулах эрхгүй болохоор тэр бүр кино театр руу зүглэхгүй. Телевизүүд хүүхдийн сериал хийлээ гэхэд энэ цагийг нь худалдаж авдаг, зар сурталчилгаагаа өгдөг байгууллага мөн л цөөхөн. Тэгэхээр энэ сангийн дэмжлэг мөн л хэрэгтэй.

За тэгээд түүхэн кино бол дотоодын үзэгчдэд танин мэдэхүйн ач холбогдолтойгоос гадна гадагшаагаа Монголын сурталчилгаа, соёлын довтолгоо хийхэд онцгой үүрэгтэй. Мөн ганц уул уурхайн салбараас хамааралтай манай эдийн засгийг солонгоруулахад ч хувь нэмэр болно.

Ер нь аль ч төрлийн кино бүтээсэн манайх шиг цөөхөн хүн амтай, жижиг зах зээлд ашиг олно гэдэг бэрх. Тэгэхээр дэлхийн зах зээл рүү киногоо гаргах шаардлага зайлшгүй тулгарч байгаа юм. Үүний тулд мэдээж сайн бүтээл хийх ёстой. Сайн бүтээл төрүүлэхийн тулд сайн санхүүжилт босгох шаардлагатай. Чухам үүнд л Кино урлагийг дэмжих сангийн үүрэг орших болов уу.

Кино урлагийн дэлхийн дэвжээг ажихуйд чамлалтгүй зах зээл харагддаг. Ганц жишээ дурдъя л даа. 2019 онд манай улсад зураг авалтынх нь зарим хэсэг хийгдсэн “ЧАМ ДЭЭР БУУСАН ОСЛЫН БУУЛТ” гэдэг драмаг хийсэн БНСУ-ын "Studio dragan" студи 2020 онд 525 тэрбум воны орлого олсон байна. Үүний 52.5 хувь нь экспортын орлого. Төгрөгт хөрвүүлбэл 700 гаруй тэрбум, долларт шилжүүлбэл 200 гаруй саяар хэмжигдэх орлогыг ганцхан студи ганцхан драманы экспортоос олжээ. Гэтэл бид хамгийн элбэг махаа экпортлоод ч ийм хэмжээний орлого олдоггүй шүү дээ. Тэгэхээр сайн кино хийгээд олон улсын зах зээлд гаргах нь мөнгөн болон мөнгөөр үнэлэгдэшгүй асар их өгөөжийг бидэнд авчирна гэдэг нь харагдаж байгаа биз ээ.

Энэ жил КУДС-гаас санхүүжилт авахаар хичнээн байгууллага, хувь хүн хандсаныг би мэдэхгүй. Тэдгээрээс үнэхээр шилдгүүдэд нь буцалтгүй тусламж болон хөнгөлөлттэй зээл очиж чадсан эсэхийг цаг хугацаа л харуулна. Нэг их удахгүй дээ. Ихэнх нь энэ ондоо хэрэгжих, цаад тал нь 2024 оны 4 дүгээр сард дуусах төслүүд байна билээ. Ямартай ч хамгийн өндөр дүнтэй буюу 240 сая төгрөгийн санхүүжилтийг “Иргэдийн цахим оролцоо” гэх байгууллагын зохион байгуулах сургалт болон жүжигчин Г.Ундармаагийн компаний бүтээх хүүхэлдэйн кинонд олгосон байна билээ. Тэд юу хийхийг харж л байя.

Э.Ирэхбаяр

---