“Хэл, хил, мал гуравтайгаа байхад хэн баян Монгол баян” малчдын анхдугаар чуулган өнөөдөр Төрийн ордны их танхимд боллоо. Уг чуулга уулзалтыг “Зундуйн Дорж сан”, “Мал сүргийг хулгайн гэмт халдлагаас хамгаалах Монголын нийгэмлэг” НҮТББ-аас зохион байгуулав. Тус чуулганд 21 аймаг, 327 сумын төлөөлөл оролцож байгаа бөгөөд чуулганы нээллтийн үйл ажиллагаанд УИХ-ын дарга Г.Занданшатар хүрэлцэн ирж амжилт хүсэж үг хэлж, мэндчилгээ дэвшүүллээ.

“Мал сүргийг хулгайн гэмт халдлагаас хамгаалах хууль, эрх зүйн зохицуулалт”-ыг хэлэлцэх малчдын анхдугаар чуулганд УИХ-ын гишүүн З.Нарантуяа, Х.Болорчулуун нараас гадна эдийн засгийн ухааны доктор С.Оюун, хөдөлмөрийн баатар, тод манлай уяач Г.Даваахүү, Монгол Улсын аварга Г.Эрхэмбаяр, улсын аварга малчин О.Дорж, Гандантэгчинлэн хийдийн тэргүүн хамба Д.Чойжамц нар оролцож илтгэл тавьсан юм.

Мал сүргийг хулгайн гэмт халдлагаас хамгаалах нийгэмлэгийн тэргүүн Ц.Анандбазар: Малчид бол Монголын нийгмийг бүхэлд нь тэжээж байгаа ард түмэн. Бид Улаанбаатар хотод амьдарч байгаа боловч эдийн засаг муудахаар малчиддаа ханддаг. Уул уурхай сэргэхээр малчдаа мартдаг. Хэний ч тусламж дэмжлэггүй амьдарч, Монгол орноо авч яваа хүмүүс бол малчин ардууд. Малчин түмнээ дэмжиж явах нь төрийн гэлтгүй Монгол хүн бүрийн зорилго байх ёстой. Малчид нийгмээс юу ч хүлээхгүй байгаа.

Гэтэл малын хулгай малчдын хамгийн тулгамдсан асуудал болоод байна. Хүний хувийн өмчийг гэгээн цагаан өдрөөр хулгайлаад явж байна.

Ялангуяа сүүлийн үед махны үнэ үнд орж, энэ үйл явдал улам их гаарлаа. Малын хулгай 25 хувиар өссөн байна. 5.5 тэрбум төгрөгийн хохирол учирсан байна. Найман мал хулгайлсан хүнийг гэмт хэрэг биш гээд, түр ажил хийлгээд суллаад явуулдаг. Гэтэл гар утас хулгайлсан хүүхэд долоон жилийн ял аваад явж байна. Мал ч гэсэн малчдын өв хөрөнгө. Өнөөдөр малчид чуулж байгаа нь малчдын амьдралд нийцсэн хууль гаргуулах зорилготой.

Хууль гаргах нь сайн боловч мөрдүүлэх нь хамгийн чухал. Хуулийг мөрдөх гэхээр малын хулгайг нотлож чаддаггүй. Ямар малыг хэн хулгайлсан нь мэдэж чадахгүй, нотлож чаддаггүй. Тэгэхээр үүнийг орчин цагийн технологийн хөгжлийг ашиглаж малчдыг малаа хамгаалах шинэ аргад суралцуулах нэвтрүүлэх хэрэгтэй байна.

Төв аймгийн Зуумод сумын малчин А.Өнөржаргал: Би төрсөн цагаасаа эхлээд л мал маллаж байна. Малчдад тулгамдаад байгаа гол асуудал нь малын хулгай. Малын хулгайтай тэмцэх хууль нь нэлээд хөнгөн болчихсон. Үүнийгээ дагаад зарим залуучууд хялбар аргаар амьдрахын тулд хулгай хийдэг. Энэ мэт малчдад тулгамдаж байгаа олон асуудал байна. Малчид малаа өөрсдөөсөө хүртэл харамлаад өсгөхийн төлөө ажиллаж, хөдөлмөрлөдөг. Өнөөдрийг хэлэлцэж байгаа гол асуудал нь малын хулгай байгаа учраас малчид ч үүнийг дэмжиж байна. Залуучуудад хэлэхэд хүн хөдөлмөрлөж амьдраарай гэж хэлмээр байна. Мал махны үнэ нэг үеэ бодвол гайгүй болсон.

Архангай аймгийн Эрдэнэмандал сумын малчин П.Тамир: Би 20 жил мал маллаж байна. Сүүлийн үед мал, махны үнэ өссөнтэй холбогдоод машин тэргээр хулгай хийдэг бүлгийн зохион байгуулалтад орсон.

Хүн хүч, зав чөлөө муутай малчдын сул талыг ашиглаад техник, бүлэглэсэн хулгай их гарч байна. Тиймээс Эрүүгийн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байна.

Малчид ч саналаа хүргүүлсэн. Малын хулгай хийж байгаа хүмүүсийн ялыг чангатгах, торгуулийг өндөрсгөх, малын үнийг малчин өөрөө тогтоодог байх хэрэгтэй байна.

 

---