Цагаан сарын баярын бэлгэдэл, уламжлал, соёлын тухай ШУА-ийн Түүх, угсаатны зүйн хүрээлэнгийн эрдэм шинжилгээний ажилтан М.Энхбаатартай ярилцлаа. 

Эрдэм шинжилгээний ажилтан М.Энхбаатар: 

-Цагаан сар гэдэг бол монгол үндэстний соёл, үнэт зүйлийг тээж байдаг баяр юм. Италийн аялагч Марка Пологийн "Хорвоогийн элдэв сонин" сонин номонд Хубилай хаан ордондоо Цагаан сарыг тэмдэглэн өнгөрүүлж буй тухай өгүүлдэг. Үүнээс үүдэн эрдэмтэд монголчууд Цагаан сарын XIII дугаар зуунаас тэмдэглэж байсан юм байна гэж үздэг. Түүхийн дунд үеэс хойш намрын эхэн сард тэмдэглэдэг уламжлал байсан. 

Манжийн үед монголын хаад, ноёдод бэлэг сэлт, шагнал урамшуулал өгөх, 1920-30-аад онд язгууртан, феодал ноёдын баяр, 1960-аад онд зөвхөн малчид, нэгдэлчдийн /ажилчдын баяр биш тул тухайн өдөр ажиллуулдаг байжээ.Сэт/ хэлбэрээр тус тус тэмдэглэж байгаад 1989 оноос хойш өргөн дэлгэр тэмдэглэж байна. 

-Тавгийн идээ засах ёсны тухай үзэгч, уншигчдад ярьж өгөөч?

-Идээ өрөх ёс бол бэлгэдэл дээр үндэслэдэг. Урьд цагт төрийн ёс хүндэтгэлд ес, ахмадууд тав, залуучууд гурван үеэр засдаг байсан. Идээ шүүсний хувьд "хөх бууцандаа бууж, хөгшин хонины махаа идэж" гэж түүх сударт өгүүлдэг. Энэ нь баян тарганаа гайхуулах биш, ёс гүйцээх нандин сайхан уламжлалтай байжээ. Үнхэлцэгийг хүүхдэд, дал дөрвөн өндрийг нагацдаа, өвчүүг бэрдээ өгдөг байсан. Одоо ч энэхүү уламжлал хадгалагдсан. 

Цагаан сар гэдэг бэлгэдэлт утга тээж байдаг баяр. Цагаан сар тэмдэглэхийн олон ач холбогдлын нэг нь төр элгэн, уг удмаа танин мэдэх юм. 

---