Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Их Монгол Улсын нийслэл Хархорум хотыг сэргээн босгохоор болсон. Энэхүү түүхэн шийдвэр нь ямар ач холбогдолтой, сэргээн байгуулахад баримтлах гол зарчмын талаар хиймэл оюун ухаан хэрхэн дүгнэж байгааг Chatgpt-ээс сонирхоход дараах хариултыг өгснийг сонирхуулъя.

Мөнх тэнгэрийн хүчин дор, Дэлхийн нийслэл хэмээх сүр хүчтэй нэрийг зүүж байсан Их Монгол Улсын нийслэл Хархорум хотыг сэргээн босгох нь гүн гүнзгий түүхэн, соёлын, үндэстний агуулгатай төслийн нэг мөн. Үүнийг тодорхойлох, төлөвлөх, хэрэгжүүлэхэд дараах үндсэн зарчмуудыг баримтлах нь зүйтэй:

1. Түүхэн бодит байдлыг хүндэтгэх

* Археологийн нотолгоонд тулгуурлах: Хархорумын туурь, олдвор, XIII зууны эх сурвалж (Жишээ нь: Монголын Нууц Товчоо, В. Рубрукийн тэмдэглэл, Хятадын болон Персийн түүхэн бичвэр) дээр үндэслэнэ.

* Хотын түүхэн төлөвлөлтийг хадгалах: Төв ордон, шашны сүм хийд, хотын хэрэм, дөрвөн зүгт чиглэсэн хаалгуудыг анхны байрлалаар нь сэргээнэ.

* Эртний барилгын арга, материалаар босгох: Шавар тоосго, чулуу, мод зэрэг уламжлалт материалыг ашиглана.

2. Сэтгэлгээний ба философийн үндэс

* Монгол төрийн гурван тулгуур зарчмыг сэргээх:

* Мөнх тэнгэрийн хүчин дор: Төрийн эрх мэдэл тэнгэрийн ивээлтэй байх тухай сургааль.

* Дэлхийн төв нийслэл: Зүүн, Барууны уулзвар цэг болсон дэлхийн нийслэлийн гүн агуулга.

* Их амар амгалан: Хуулиар хамгаалагдсан энх тайван ба хөгжил дэвшлийн туйлын үзэл.

* Нүүдэлчин ба суурин соёлын зохицол: Хот төлөвлөлт нь нүүдэлчний ухаан ба суурин иргэншлийн зохицлыг илэрхийлнэ.

3. Соёлын олон талт байдал, дэлхийд нээлттэй байдал

* Олон шашин, соёлын өвийг илэрхийлэх: Буддизм, Лал, Христ, Конфуци зэрэг шашны байгууллагууд, сүм хийдийг сэргээнэ.

* Зүүн-Барууны харилцааг товойлгох: Торгоны замын уулзвар болж байсан Хархорумын олон үндэстний амьдралыг харуулна.

 4. Хот байгуулалт ба архитектур

* Түүхэн гол байгууламжуудыг сэргээх:

* Түмэн амгалангийн ордон: Улсын төв захиргаа ба бэлгэдлийн төв.

* Мөнгөн мод ба урчуудын хороолол.

* Хэрэм, дөрвөн хаалга: Зүг чигт суурилсан систем.

* Чиг үүргээр нь бүсчлэх: Захиргааны төв, шашны дүүрэг, урчуудын бүс, худалдааны зах зэрэг бүсчлэлийг түүхэн баримтад тулгуурлан байгуулна.

5. Байгаль орчинтой зохицсон төлөвлөлт

* Орхоны хөндийн экосистемийг хүндэтгэх: ЮНЕСКО-ийн өвд бүртгэгдсэн газрыг хамгаалан, ногоон байгууламж, усан системийг дасан зохицуулна.

* Тогтвортой, уламжлалт технологи ашиглах: Нарны эрчим хүч, байгалийн дулаалгын арга зэрэг экологи-найрсаг шийдэл хэрэгжүүлнэ.

6. Боловсрол, соёлын ач холбогдол

* “Амьд түүхийн” хот болгох: Музей, 3D үзүүлэн, гар урлалын сургалт, тайлбарын төвүүд байгуулж, бүх насны хүмүүст түүх соёлыг таниулна.

* Олон улсын судалгааны төв: Торгоны зам, Монголын эзэнт гүрний судалгааны олон улсын төв болон хөгжүүлнэ.

7. Үндэсний бахархал, өнөөгийн утга агуулга

* Хархорумыг оюуны нийслэл болгох: Улаанбаатарын хажуугаар оюун санааны, философийн нийслэл хэлбэрээр сэргэнэ.

* Залуусын оролцоог хангах: Монгол залуусын бүтээлч оролцоог дэмжиж, түүх, архитектур, урлаг, технологийн хослолоор соёлын сэргэн мандалтыг бүтээнэ.

8. Хуулийн ба институцийн үндэс

* Соёлын өвийг хамгаалах хүчтэй хууль эрх зүй: Коммерциалчлал, гажуудал үүсэхээс сэргийлсэн хатуу зохицуулалт хэрэгтэй.

* Төр, олон улсын хамтын ажиллагаа: ЮНЕСКО, түүхчид, соёлын мэргэжилтнүүдтэй хамтран шинжлэх ухаанч, бодит суурьтай төслийг хэрэгжүүлнэ.

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин

---